Data i miejsce urodzenia – 24 listopada 1875 Kraków
Data i miejsce śmierci – 26 stycznia 1964 Warszawa
Narodowość – polska
Dziedzina sztuki – rzeźba, malarstwo
Muzeum artysty – Królikarnia
Xawery początkowo kształcił się w Warszawie pod kierunkiem rzeźbiarzy Bolesława Syrewicza i Leopolda Wasilkowskiego, następnie w latach 1896-1898 w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, w pracowni Alfreda Dauna i Konstantego Laszczki. W latach 1904-1914 był profesorem rzeźby w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie; w tym czasie odbywał też szereg podróży na Bliski Wschód, do Egiptu, Włoch i Francji. Od 1914 przebywał najpierw w Londynie, potem we Francji, gdzie po kilkumiesięcznej służbie wojskowej, osiadł w Paryżu. Po powrocie do kraju w 1923 objął katedrę rzeźby w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Aresztowany przez hitlerowców w 1940, resztę okupacji spędził w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Po wojnie kierował katedrą rzeźby krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1946-1955), następnie przeniósł się do Warszawy, skąd od 1959 dojeżdżał do Wrocławia, gdzie prowadził Wydział Rzeźby i Architektury Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Po śmierci artysty otwarto w 1965 muzeum jego imienia w pałacu w Królikarni w Warszawie, przemianowanym w 2001 na Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego (Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie). Do dziś przechowywana jest tam większość dorobku rzeźbiarza.
Drogę twórczą Dunikowskiego cechuje wielostronność poszukiwań i obfitość oryginalnych rozwiązań. W początkach twórczości artysty, za pośrednictwem swego nauczyciela, Konstantego Laszczki, ulegał wpływom Auguste Rodina. Wyrażało się to we wrażliwym, pełnym światłocieniowych niuansów sposobie kształtowania formy („Prymulka”, 1898; „Portret malarza Henryka Szczyglińskiego”, 1898). Jednak już w pierwszych latach XX wieku stworzył własny oryginalny styl zrywający z dominującą wówczas w rzeźbie polskiej manierą Rodinowską. W najwybitniejszych dziełach Dunikowskiego z tego okresu, takich jak „Tchnienie” i „Fatum”, artysta uzyskuje siłę wyrazu poprzez eliminację detalu na rzecz sumarycznej, na w pół abstrakcyjnej, kanciastej, mocno skonstruowanej bryły. Tematyka i nastrój utworów artysty z tego czasu korespondowały z duchem epoki Młodej Polski i hasłami głoszonymi przez Stanisława Przybyszewskiego, najbardziej wpływowej osobowości z kręgu artystycznej bohemy krakowskiej. Przybyszewski nawoływał do zerwania z akademickimi konwencjami i tworzenia dzieł będących wyrazem „nagiej duszy” – ekspresyjnym wyrazem subiektywnych uczuć artysty i jego egzystencjalnych niepokojów.
Zdjęcia przykładowych rzeźb:
Autor: Zuzanna Hołyst kl.V, PSP w Jodłówce
Materiał opracowano na potrzeby realizacji projektu KULTURA??? NIEZŁA SZTUKA!!! sfinansowanego przez Fundację PZU.
