Artur Grottger – polski malarz, jeden z czołowych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim, ilustrator, rysownik, autor cyklu obrazów o powstaniu styczniowym.
Artur Grottger urodził się 11 listopada 1837 w Ottyniowicach na Podolu. Pierwszych domowych lekcji rysunku udzielał artyście ojciec, zamiłowany malarz. Jan Józef, ojciec artysty, był nieślubnym synem radcy sądu tarnowskiego Hilarego Siemianowskiego. Jan Józef Grottger walczył w powstaniu listopadowym jako rotmistrz piątego pułku ułanów. Ożenił się z Krystyną Blahao de Chodietow, córką byłego oficera huzarów węgierskich, oraz wyższego urzędnika przy sądzie szlacheckim we Lwowie, który był Chorwatem osiadłym w Polsce. Ze związku tego urodził się Artur Grottger, który był pierwszym dzieckiem pary. Malarz miał również troje rodzeństwa: Marię ur. 1839, Jarosława ur. 1840 i Aleksandra ur. w 1842. Artur po urodzeniu nosił nazwisko panieńskie swojej matki, francuskiej guwernantki, panny Grottger, która przyjechała ze Szwajcarii. Jako jedenastoletni chłopiec został oddany na naukę do pracowni lwowskiego malarza Jana Maszkowskiego, gdzie na długie lata zaprzyjaźnił się z jego synami: Rafałem, Karolem oraz również malarzem Marcelim. We Lwowie w 1850 r. poznał również Juliusza Kossaka, który udzielał mu artystycznych konsultacji.
W pierwszej połowie października 1852 Artur Grottger przybył do Krakowa. W mieście odbył studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie.
Pod koniec 1854 artysta wyjechał do Wiednia, gdzie w latach 1855-1858 pobierał nauki w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu studiując pod kierunkiem Karla Blaasa, Karla Meyera, Carla Wurzingera i Petera Geigera. Szczególnie cenił tego ostatniego i pod jego wpływem przedkładał później czarno-białą grafikę ponad kolorowe malarstwo olejne czy akwarele. W Wiedniu artysta spędził dużą część swojego życia, mieszkając tam od 1854 do 1865. Ojciec zadbał o edukację oraz wychowanie swojego syna. Opłacił jego studia. Po osiągnięciu przez niego pełnoletniości oddał mu w dzierżawę jeden z należących do niego majątków w Ottyniowicach, a przed swą śmiercią zostawił mu kwotę 10 tysięcy reńskich w gotówce.
W 1859 nawiązał współpracę z polskim czasopismem „Postęp” Józefa Osieckiego, wydawanym w Wiedniu. Od 1863 artysta stał się jego redaktorem naczelnym. Po skazaniu Osieckiego na 6 miesięcy aresztu przez austriacki sąd malarz finansował pismo z własnej kieszeni. W czasie powstania styczniowego Grottger zaangażował się w pomoc uchodzącym z zaboru rosyjskiego powstańcom. 23 grudnia 1863 w wiedeńskim mieszkaniu artysty został aresztowany jeden z Polaków podejrzewany o działalność spiskową w Krakowie. Austriacy wytoczyli Grottgerowi proces, w wyniku czego artysta popadł wkrótce w biedę i w lipcu 1865 zmuszony został do opuszczenia Wiednia. W 1864 młodszy brat artysty Jarosław Grottger za udział w powstaniu został zesłany na Syberię. Z powodu nieustannych tarapatów finansowych wędrował po Galicji od dworu do dworu, zarabiając na życie rysowaniem i malowaniem obrazów o przygodnej, nieraz banalnej tematyce. Stworzył w tym okresie również cykle rysunków wykonanych czarną i białą kredką na kartonach. Choć nigdy nie widział powstania styczniowego, był autorem rysunków przedstawiających sceny z tego wydarzenia. Były to cztery cykle:
- Polonia: Karta tytułowa, Branka, Kucie kos, Bitwa, Schronisko, Obrona dworu, Po odejściu wroga, Żałobne wieści, Na pobojowisku.
- Lithuania: Puszcza, Znak, Przysięga, Bój, Duch, Widzenie.
- Wojna: Pójdź ze mną przez padół płaczu, Kometa, Losowanie rekrutów, Pożegnanie, Pożoga, Głód, Zdrada i kara, Ludzie czy szakale, Już tylko nędza, Świętokradztwo, Ludzkości, rodzie Kaina.
- Błogosławieństwo, Lud w kościele, Chłop i szlachta, Żydzi warszawscy, Pierwsza ofiara, Wdowa, Zamknięcie kościołów.
Poza cyklami:
Ucieczka Henryka Walezego z Polski, Tatarzy w ucieczce, Odbicie jasyru, Utarczka ze Szwedami, Spotkanie Jana III Sobieskiego z cesarzem Leopoldem I pod Schwechat, Modlitwa konfederatów barskich przed bitwą pod Lanckoroną, Pożar dworu pod Miechowem, Rekonesans, Na bagnety, Pojednanie, Pochód na Sybir, Przejście przez granicę, Pożegnanie powstańca, Powitanie powstańca, Po powstaniu, Pochód na Sybir.
Grottger reprezentuje typ polskiego artysty XIX-wiecznego, który walczy za pomocą sztuki o niepodległość ojczyzny. Ma takie cechy jak zaangażowanie, patriotyzm, poświęcenie. W jego dziełach występuje utożsamianie bohaterów cykli, ich czynów i przeżyć z przeżyciami artysty. Zmarł 13 grudnia 1867 w Amélie-les-Bains-Palalda w Francji.
Autor: Kacper Błąkała kl.VI, PSP w Jodłówce
Materiał opracowano na potrzeby realizacji projektu KULTURA??? NIEZŁA SZTUKA!!! sfinansowanego przez Fundację PZU.
